ورود مرکز پژوهش های مجلس به بازنگری در ساختار سرای محلات تهران

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی بر ضرورت بازنگری در ساختار سرای محلات تهران تأکید کرد.

دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «ترسیم و بررسی وضعیت سرای محلات تهران» بیان می‌کند که کلان‌شهر تهران به‌عنوان پایتخت ایران، قدمتی حدوداً 230 ساله دارد و بزرگ‌ترین کلان‌شهر کشور و دومین کلان‌شهر خاورمیانه بعد از قاهره در مصر است. سرای محلات به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اشکال تشکل‌های اجتماعی شهرداری کلان‌شهر تهران در تمامی 22 منطقه شهری دایر شده‌اند و از 352 محله شهر تهران در 343 محله فعالیت می‌کنند. با وجود فعالیت گسترده و متعدد سراهای محلات در کلان‌شهر مذکور، مشکلات فراوان آن‌ها از جمله فقدان ارتباط ارگانیک با جامعه محلی، فقدان شخصیت حقوقی و جایگاه قانونی و نظام تأمین مالی معیوب منجر به مغفول ماندن ظرفیت‌های فوق‌العاده این نهاد مردمی و اجتماعی شده‌ است.

در این گزارش آمده است که سرای محلات به‌واسطه اینکه رویکردی اجتماعی و محله‌محور دارند، می‌توانند نقش ویژه‌ای در تقویت سرمایه اجتماعی کلان‌شهر تهران ایفا کنند. این نهاد از طریق تقویت شبکه روابط اجتماعی و عام‌گرایی اجتماعی، سبب افزایش اعتماد عمومی و شعاع تعاملات دور و نزدیک مردمی می‌شود. وجود این نهادها، احساس امنیت و رضایت از زندگی جمعی محله را ارتقا داده و بده‌بستان و مشارکت اجتماعی را جلب می‌کند. لکن فهرست طولانی آسیب‌های ساختاری، زمینه‌ای و رفتاری آن‌ها، مانع بالفعل در آمدن ظرفیت‌های مذکور شده‌است.

این گزارش مهم‌ترین آسیب‌های این حوزه را به این شرح برمی‌شمارد؛ نبود شخصیت حقوقی و جایگاه قانونی، تبیین و ادراک ناقص مأموریت‌های سرای محلات، عدم استقلال سرای محلات از بخش عمومی، ساختار و نظام مالی و حقوقی معیوب، تمرکز گرایی و نداشتن تمایل واقعی به توزیع قدرت، غریبه‌بودن ذی‌نفعان با مفاهیم و اصول مشارکت و تشکل اجتماعی، استفاده نادرست از ظرفیت‌های سرای محله.

این گزارش بیان می‌کند که آسیب‌ها و چالش‌های عملکردی سرای محلات شهر تهران به قدری زیاد است که ادامه فعالیت آن با الگوی فعلی را بسیار سخت می‌کند. ازاین‌رو، سه سناریو برای توسعه و بهبود دستاوردهای سرای محلات شهر تهران پیشنهاد می‌شود که مدیریت محله از طریق بازآفرینی ساختار حقوقی و اجرایی سرای محلات با مأموریت و اهداف فعلی آن و با رعایت اصل هفتم قانون اساسی در‌خصوص مشارکت مردم از طریق شوراهای محلی در ساحت تصمیم‌گیری و اجرای امور اداری محلات احیا شود.

مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین پیشنهاد می‌کند که فعالیت مدیریت محله‌ای با ابزار و الگوی فعلی سرای محلات متوقف شده و پیشنهاد می‌شود که واحد‌ها و فضای کاری موجود در سرای محلات تحت مدیریت هیئت‌امنای محله و مدیر سرای محله به مجموعه تشکل‌های مردم‌نهاد و کسب‌وکارهای اجتماعی فعال در شهر تهران که به‌دلیل کمبود منابع مالی، انسانی و کالبدی و هزینه‌های گزاف اجاره ساختمان اداری و کارگاه در شرف تعطیلی هستند، واگذار شود. این فرایند نباید منجر به انتقال مالکیت سرای محلات شود؛ همچنین باید اصول شفافیت و عدالت را رعایت کرده و مانع از ویژه‌خواری و سودجویی باشد.

این گزارش همچنین پیشنهاد می‌دهد که ظرفیت‌های سرای محلات با مراکز توانمندسازی کوثر در شهر تهران به‌منظور نگهداری، مراقبت، توانمندسازی و اشتغال زنان و دختران بی‌سرپرست، خودسرپرست و بدسرپرست ساکن در محلات شهری تهران با رعایت ملاحظات اجتماعی ناشی از تجمیع امکانات و ظرفیت‌های موجود تجمیع شود.