در سیستم حمل‌ونقل مترو برای هر کیلومتر ۳ هزار میلیاردتومان هزینه می‌شود

مدیرعامل شرکت مجتمع‌های ایستگاهی مترو تهران و حومه با تأکید براینکه حمل‌ونقل عمومی باید محله‌محوری را توسعه دهد، گفت: هدف از طرح TOD هماهنگی و هم‌افزایی بین شهرسازی و معماری و حمل و نقل و ترافیک است.

به گزارش خبرنگار شهر، نشست هشتم از فصل دوم سلسله‌ نشست‌های شهراندیش با موضوع «واکاوی تأثیر رویکرد توسعه شهری مبتنی بر TOD در شهر تهران» با حضور مسعود ندافان دبیر هیئت‌های اندیشه‌ورز شهرداری تهران، میثم نوروزیان مدیرعامل شرکت توسعه مجتمع‌های ایستگاهی مترو تهران و حومه، وحید علیقارداشی مدیرکل دفتر مهندسی و نظارت تأسیسات زیربنایی راه آهن جمهوری اسلامی ایران، ساناز حق‌شناس عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران واحد شرق و فرزانه سوزن‌چی معاون شرکت توسعه مجتمع‌های ایستگاهی مترو تهران و ‌حومه برگزار شد.

میثم نوروزیان، مدیرعامل شرکت توسعه مجتمع‌های ایستگاهی مترو تهران و حومه در این نشست گفت: TOD موضوعی است که پس از به وجود آمدن مترو در حوزه حمل و نقل شکل گرفته و هدف از طرح موضوع بیشتر این است که یک هماهنگی و هم‌افزایی بین شهرسازی و معماری و حمل و نقل و ترافیک شکل بگیرد. در این راستا می‌توانیم اقداماتی چون کاربری‌هایی که تولید و جذب کننده سفر هستند در کنار یکپارچگی با حمل‌ونقل عمومی ببینیم.

نوروزیان با اشاره به اینکه ۶۱ درصد سفرهای ۲۰ میلیونی شهر تهران با دو هدف آموزش و شغل صورت می‌گیرد، خاطرنشان کرد: طول سفری که در حال حاضر در تهران داریم، به‌طور متوسط حدود ۹ هزار و ۶۰۰ متر است. بیشتر نقاط تهران به واسطه شهرسازی دوره‌ای که در آن زون‌بندی صورت می‌گرفته و کاربری‌ها را از یک‌دیگر تفکیک کرده‌اند، فاصله زیادی نسبت به هم دارند و این امر باعث شده طول سفرها طولانی و مانند کلاف ‌در هم پیچیده شوند.

وی با تأکید بر اینکه در ساعت‌های پیک شاهد هستید که خیابان‌ها ظرفیت این حجم از تردد را ندارند، بیان کرد: ما در حمل‌ونقل عمومی دنبال‌ محله ‌محوری هستیم.

نوروزیان در پایان سخنان خود با اشاره به اینکه در حال حاضر در سیستم حمل‌ونقل عمومی مترو برای هر کیلومتر حدود ۳ هزار میلیارد تومان هزینه می‌شود، گفت: با این‌حال شاهد هستیم برخی از ایستگاه‌ها بازدهی لازم را ندارند که علاوه بر اتلاف ساعت‌ها وقت ماهانه و مصرف سوخت مازاد، هم بار مالی و هم آلودگی هوا به همراه دارد. شهرسازی باید در کنار سیستم حمل‌ونقل عمومی قرار گیرد تا شهرسازی و حمل‌ونقل و ترافیک دوشادوش یک‌دیگر حرکت کنند.

حمل‌ونقل همگانی (TOD) باید مرکز محلات را به یک‌دیگر متصل کند

وحید علیقارداشی مدیرکل دفتر مهندسی و نظارت تأسیسات زیربنایی راه آهن جمهوری اسلامی ایران در این نشست با اشاره به اینکه TOD حتما مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی است، مطرح کرد: بهینه‌سازی تراکم متناسب با ظرفیتی که حمل‌ونقل همگانی دارد به ما می‌دهد، یکی از مشخصه‌های TOD است. یکی از نکاتی که در TOD مهم است، این است که سعی شده مقدار نیاز به سفر در شهر بهینه شود. در TOD مدیریت پارکینگ‌ و توسعه محلات پیاده‌روی اهمیت بسیاری دارند.

وی افزود: TOD صرفاً تجاری‌سازی و متراکم‌سازی با تمام زور نیست؛ بلکه TOD یک سری نکات برای جامعه، محیط و افرادی که در جامعه زندگی می‌کنند، ایجاد می‌کند.

علیقارداشی با اشاره به اینکه جامعه و شهرهایی که ساخته شدند آمادگی لازم برای زندگی سالم را ندارند، بیان داشت: کاربری زمین هوشمند، برابری اجتماعی و فضایی، دسترسی به فرصت‌های شغلی، افزایش ایمنی جاده‌ها، اقتصاد قوی‌تر و … از جمله مواردی هستند که TOD به ارمغان می‌آورد. اگر به دنبال عدالت هم هستید، باید TOD را اجرا کنید.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه شهرهای ما انسان محور طراحی نشده‌اند، گفت: از زمانی که فارسی را در قالب امروز صحبت کردیم، میادینی اعم از میادین تاریخی، تجاری، فرهنگی، سبز، پارکی و … داشتیم. میدان یا پلازا را که مرکز تعاملات اجتماعی بوده از دست دادیم و یک فضای باز برای تعاملات اجتماعی نداریم و میدان‌ها در ساختارهای چند مرکزی امروز نقش جدیدی پیدا کردند.

مدیرکل دفتر مهندسی و نظارت تأسیسات زیربنایی راه آهن جمهوری اسلامی ایران در ادامه اظهار کرد: می‌توان به گذشته بازگشت و فضا را بهتر کرد، به شرطی که طراحی شهرها ریل‌پایه باشد و به نقش حیاتی ریل در حمل‌ونقل عمومی بازگردیم. ایجاد گودال باغچه‌ها و تفکیک عمودی و افقی و … می‌تواند کمک کند ایستگاه محل پاسخ‌دهی به نیازهای شهروندان و مسافران باشد. تهران می‌تواند ایستگاه‌های‌ دیگر نیز داشته باشد و چند ایستگاهی باشد و در پهنه‌های شرقی و غربی تهران هم می‌توانیم ایستگاه‌های بزرگ داشته باشیم.

وی با اشاره به اینکه حمل‌ونقل همگانی حتی به صورت عمومی نیز زایندگی دارد، خواه ناخواه اگر برای این زایندگی برنامه‌ریزی شود، TOD از دل آن بیرون می‌آید، بیان کرد: برنامه‌ریزی حتما باید با مشارکت مردمی انجام شود. اگر نقدها بر طرح اعمال شوند، آن طرح به طرحی تبدیل می‌شود که به صورت دموکراتیک برنامه‌ریزی شده است.

علیقارداشی در پایان تأکید کرد: نیاز داریم از محله‌ای به محله دیگر برویم. در TOD گفته می‌شود حمل‌ونقل همگانی باید به گونه‌ای طراحی شود که بتواند مرکز محلات را به یک‌دیگر متصل کند.

مترو متولی اجرای TOD است

ساناز حق‌شناس عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران واحد شرق نیز در این نشست با اشاره به اینکه در ۲۵ سال گذشته ۴ حوزه جامعه دانشگاهی و مهندسین مشاور، وزارت راه و شهرسازی، شهرداری تهران، شرکت مترو و شرکت توسعه مجتمع‌های ایستگاهی در حوزه TOD کار کردند، مطرح کرد: خاستگاه TOD برای آمریکای شمالی است. ساختار شهری شهرهای ما بسیار نزدیک به شهرهای اروپایی است، با این‌حال TOD را از کشوری ایده گرفتیم که به‌منظور دیگر آن را به کار گرفتند و برای خود آن‌ها حوزه موفقی بود.

وی با اشاره به اینکه با آوردن TOD از آمریکای شمالی تعدادی معضل را برای خود ایجاد کردیم، بیان کرد: ما برای خود موضوع ایجاد کردیم. در TOD نکته شهر هوشمند را عمیق درک نکردیم و به صورت ویترین به سمت آن رفتیم. چه بسا چیزی را که داشتیم رها کردیم و به سمت ایجاد کردن چیزی دیگر رفتیم.

حق‌شناس با تأکید بر اینکه در بسیاری اوقات نیاز به بازطراحی داشتیم، گفت: باید فضای شهری را به مکان تبدیل کنیم. توجه‌پذیری و بازگشت سرمایه بسیار مهم است و ما این امر را نباید نادیده بگیریم. بحث مشارکت خصوصی نیز بحث اصلی است.

وی تأکید کرد: باید دقت کنیم هرآنچه که به صورت وارداتی می‌آوریم، درست نیست. در برخی موارد تعدادی از تئوری‌هایی که وارد می شود بومی‌سازی نمی شود.

حق‌شناس با اشاره به اینکه متولی اجرای TOD مترو است، بیان کرد: باید هرچیزی را در زمینه، بک گراند و بستر خود مقایسه کنیم. شاید در آن مقاطع بهترین تصمیم ممکن این بوده که TOD را وارد کنیم. در آن زمان جمعیت هدف بسیار متفاوت بوده است. در حال حاضر جمعیت شب و روز تهران ۵ میلیون اختلاف دارد. شاید اگر بسیاری از طرح‌ها در سال‌های گذشته به نتیجه می‌رسیدند، امروز از شرایط بهتری برخوردار بودیم.

حق‌شناس با تأکید بر اینکه شهر منتظر نمی‌ماند و مثل یک موجود زنده است و به زندگی خود ادامه می‌دهد، بیان کرد: اگر عوامل را در بحث TOD مشاهده نکنیم، نمی‌تواند یک TOD موفق باشد. ما به عنوان شهرداری که می‌توانیم در قسمت‌هایی که بخش خصوصی نمی‌تواند ورود کند، ورود کنیم باید خدماتی را ارائه دهیم و به رقابت بپردازیم. بحث اشباع شدن کاربری‌ها باید از بین برود و جامعه و شهروندان باید درگیر شوند.

انسان‌محور بودن پروژه‌ها اهمیت بسیاری دارد

فرزانه سوزن‌چی معاون فنی و اجرایی شرکت توسعه مجتمع‌های ایستگاهی مترو تهران و حومه نیز در این نشست با اشاره به اینکه شهر یک موجود پویا و زنده است، اظهار کرد: ما اگر شهر را به یک بدن تشبیه کنیم، شبکه حمل‌ونقل همگانی خصوصا مترو استخوان‌بندی و رگ‌های این شهر هستند، پس باید به آن به صورت ویژه نگاه کرد و با توجه به آن بحث شهرسازی و ترافیک را نمی‌توان از یک‌دیگر مجزا دانست.

وی با تأکید بر اینکه خدماتی که به شهروندان ارائه می‌شود از طریق حمل‌ونقل عمومی رخ می‌دهد، بیان داشت: ما هم و غم ‌خود را باید برای رفاه شهروندان به کار گیریم و مواردی که برای ما اولویت دارد، زمینه‌سازی برای ساماندهی اراضی پیرامون ایستگاه‌ها و ارتقاء کارایی و کیفیت حمل و نقل همگانی است. در حال حاضر با طراحی خطوط توسعه سطح پوشش حمل‌ونقل عمومی مترو در ۱۹ منطقه به بالای ۳۰ درصد افزایش یافته و این رویکرد خوبی است.

سوزنچی با تأکید بر اینکه بحث مهم ما در حال حاضر جانمایی و تدقیق ایستگاه‌های خطوط توسعه مترو به منظور حفظ ظرفیت‌های موجود در اراضی پیرامون ایستگاه‌ها است، اظهار داشت: باید این رویه را درست انجام دهیم. این اتفاق باید با رویکرد درست رخ دهد، چرا که علاوه بر توسعه شهر، تأمین منابع مالی احداث خطوط مترو باید توسط همین ظرفیت‌ها انجام شود. پروژه‌ای که بتواند در چارچوب قوانین از دل خود تأمین مالی کند، موفق است.

وی افزود: پیشنهاد کاربری‌ها و عملکردهای دارای جذابیت که امکان تحقق‌پذیری بیشتری دارد، تجمیع عملکردهای خدماتی با عملکردهای تجاری و …، پیشنهاد کاربری‌های خاص و مکمل به صورت خطی در طول مسیرهای مترو و متناسب با کاربری اراضی از جمله مواردی هستند که می توانند توسط حوزه‌های بالادست راهبری شوند و باید به آن‌ها به صورت یکپارچه نگاه کرد و درست جانمایی شوند. با توجه به فرهنگی که بر ما حاکم است، انسان‌محور بودن پروژه‌ها اهمیت بسیاری دارد.

سوزنچی تأکید کرد: می‌توان از ظرفیت‌های موجود در شهرداری تهران استفاده کرد و معاونت‌های شهرسازی و معماری و حمل‌ونقل و ترافیک و … باید به منظور افزایش تحقق‌پذیری طرح‌های پیشنهادی با یک‌دیگر هماهنگ باشند. از ظرفیت‌های موجود در سازمان‌های سرمایه‌گذاری در بخش دولتی و مدیریت شهری و خصوصی نیز می‌توان به منظور تسریع روند اجرایی کردن استفاده کرد.